Piše: Marko Matić
Postepeno privođenje kraju rada Haškog tribunala, sve manja zainteresovanost međunarodne zajednice za proces pomirenja na Balkanu, propast dogovora o međusobnom povlačenju tužbi za genocid između Srbije i Hrvatske, kao i približavanje stogodišnjice od izbijanja Prvog svetskog rata, pokrenuli su novi talas pokušaja revizije istorijskih činjenica na ovim prostorima i njihovih novokomponovanih interpretacija. Iako se, za sada, ne može sa sigurnošću tvrditi da zvanične vlasti direktno podstiču revizionističke interpretacije istorije, koje istovremeno dolaze iz raznih sfera društvenog života, očigledno je da su one, na ovaj ili onaj način, direktno inspirisane kratkovidim i prizemnim političkim interesima, koji se u Srbiji ogledaju u kontinuitetu etnocentrističkih shvatanja i na njima zasnovanog velikosrpskog državnog projekta.
Dvostruki aršini
U trenucima kada su srbijanske vlasti i javnost, uoči stogodišnjice sarajevskog atentata i izbijanja Prvog svetskog rata, posebno zabolele neke revizionističke interpretacije tih događaja, koje odudaraju od uvreženih predstava o političkom delovanju, idejama progresa i oslobođenja ugnjetavanih balkanskih naroda, inspirisanih, ideoloških zanesenjaka, na scenu su stupili ogoljeni pokušaji istorijskog inženjeringa i reinterpretacije uloge četničkog pokreta i njegove fašističke ideologije iz Drugog svetskog rata. Posao koji je, nakon pada režima Slobodana Miloševića, uglavnom bio rezervisan za istoričare i političare nižeg profesionalnog ugleda i reputacije, naglo je, finansiran sredstvima koja u vidu zakonom nametnute televizijske pretplate izdvajaju svi građani Srbije, prešao u sferu otvorene zločinačke propagande.
Dominantan deo javnosti uglavnom je ostao ravnodušan, pa čak i prijemčiv, kako za skandalozne poruke tog kvaziistorijskog uratka, tako i za još skandaloznije javne nastupe protagonista tog projekta.
Ironija sudbine je htela da u danima kada srbijanski zvaničnici i javni poslenici nisu trošili reči osude za proustaški ispad fudbalskog reprezentativca Hrvatske Josipa Šimunića, na najgledanijem kanalu Radio televizije Srbije počne prikazivanje serije "Ravna gora", sa neskrivenim ciljem rehabilitacije četničkog pokreta Dragoljuba - Draže Mihailovića i nametanja nove interpretacije njegove uloge u Drugom svetskom ratu. Uprkos činjenici da je početak emitovanja te kontroverzne serije izazvao brojne negativne reakcije i proteste levičarskih i antifašističkih udruženja, kao i liberalnih intelektualaca i medija, dominantan deo javnosti uglavnom je ostao ravnodušan, pa čak i prijemčiv, kako za skandalozne poruke tog kvaziistorijskog uratka, tako i za još skandaloznije javne nastupe protagonista tog projekta.
U pokušaju da "objasne" svoje dobro plaćeno učešće u podlom pokušaju da istorijski nedvosmisleno dokazani profašističi karakter četničkog pokreta nekako relativizuju i prikažu ga kao deo antifašističkog fronta na prostorima bivše Jugoslavije, protagonisti nove revizije su svojim intervjuima i brojnim nastupima preplavili srbijanski javni prostor. U tome su, pre svega, prednjačili državni mediji i takozvani javni televizijski servis, ujedno i glavni finansijer ovog sramnog projekta, na kojima su režiser, glumci i "stručni" saradnici serije predočavali svoje neskrivene ambicije da "bace novo svetlo na istorijske događaje iz tog perioda".
Kontroverzni reditelj serije, poznat po osrednjim i uglavnom kič ostvarenjima, namenjenim ruralnoj publici, priznao da je u 'stručnim' pripremama za dramsku reviziju istorije uglavnom izbegavao istorijske arhive.
Tako je nešto, što bi u nekim benignijim situacijama, u društvima sa razvijenijim osećajem odgovornosti i bez istorijskog tereta kakav su fašizam i genocid, možda i bilo dopušteno po zakonima dramaturgije i slobode umetničkog izraza, u ovom slučaju pretenciozno i bez ikakvih osnova, predstavljeno kao nova istorijska istina, koja odudara od one koju su "tendenciozno pisali pobednici". Zanimljivo je da je kontroverzni reditelj serije, poznat po osrednjim i uglavnom kič ostvarenjima namenjenim ruralnoj publici, priznao da je u "stručnim" pripremama za dramsku reviziju istorije uglavnom izbegavao istorijske arhive, oslanjajući se pretežno na svedočenja i dokumentaciju koju mu je prezentovala četnička emigracija u Australiji i Kanadi!
Kontinuitet zločinačke ideologije
Već nakon emitovanja prvih epizoda i orkestriranih javnih eskapada protagonista serije postalo je jasno da debata o tom odurnom ekranizovanom pokušaju istorijske revizije daleko prevazilazi značaj televizijske ili, eventualno, kritike njegovih umetničkih dostignuća. Ono što je, naizgled, upakovano u celofan navodne ljubavi prema istini i istorijskoj pravdi je, zapravo, u 21. veku nedopustivo, poigravanje sa vrednostima antifašizma, civilizacijskim dostignućima i idejnim temeljima na kojima počiva savremena Evropa.
Iza, navodno, nevine želje da se, nasuprot "indoktriniranom istorijskom tumačenju pobednika, napokon sasluša i mišljenje druge strane", koje je, prema uverenju revizionista, nepravedno više od pedeset godina proglašavano verbalnim deliktom, nazire se pokušaj relativizacije uloga i odgovornosti učesnikam kako u Drugom svetskom ratu tako i u onome što je, u ideološkom smislu, predstavljalo matricu zločina koji su počinjeni u ratovima devedesetih godina prošlog veka. Tako se, unutar relativizirajućih interpretacija prema kojima je Dragoljub - Draža Mihailović bio nesrećna žrtva istorijskih okolnosti i nepreglednog vrtloga događaja, između redova uočava negiranje bilo kakve potrebe srbijanskog društva da se suoči kako sa prošlošću iz Drugog svetskog rata, tako i sa odgovornošću za stravične zločine počinjene tokom poslednjih Miloševićevih ratova.
U pravom galimatijasu verbalne gimnastike, lišene čak i elementarne logike, fašistički karakter četničkog pokreta i ideologije nastoji se osporiti pukim negiranjem saradnje sa okupacionim snagama.
U tim i takvim izopačenim reinterpretacijama loša slika koja u svetu vlada o Srbima koji su uvek i bez izuzetka isključivo bili žrtve, umesto stravičnim zločinima s kraja 20. veka, objašnjava se lošim imidžom za koji su podjednako odgovorni "dobro plaćeni neprijateljski lobisti", ali i tradicionalna nebriga i pasivnost države Srbije i njenih vlasti. U pravom galimatijasu verbalne gimnastike, lišene čak i elementarne logike, fašistički karakter četničkog pokreta i ideologije nastoji se osporiti pukim negiranjem saradnje sa okupacionim snagama.
Pri tome se previđa nedvosmisleno dokazana činjenica da su jedinice pod komandom Mihailovića svoju fašističku orijentaciju dokazale samim svojim odnosom i delima prema pripadnicima drugih nacija i pristalicama komunističkog pokreta, nezavisno od svoje intenzivne saradnje sa okupacionim snagama. O fašističkom karakteru te ideologije savremeni svet se mogao uveriti i tokom njene ponovne erupcije tokom poslednje decenije prošlog veka, koja je u predvečerje 21. veka rezultirala genocidom u srcu savremene Evrope.
Sablasti koje opominju
Metodičnim obmanjivanjem i buđenjem novog talasa etnocentričnih narcisoidnih predstava o Srbima kao stalnim žrtvama zavera širokog spektra i još širih razmera, u ovom trentuku dominantne idejne struje u srbijanskom društvu nastoje ponovo da, zarad nekih dnevno-političkih interesa, podstaknu ponovno buđenje agresivnog nacionalizma i aspiracija prema susednim nacijama i državama. Iako to zvanično više nije deo srbijanske politike, zaprepašćuju ćutanje i ignorantski odnos koje vladajući politički akteri pokazuju prema ovim pojavama, za koje se sve može reći osim da su sporadične i nekoordinisane.
Da li je u pitanju jasan znak da se sa nacionalizmom kao mobilizatorskom snagom još uvek računa u nekim izmenjenim međunarodnim okolnostima, što je bila omiljena floskula glasnogovornika režima Slobodana Miloševića ili je tek reč o izostanku svesti o opasnostima koje sa sobom nose ovakvi pokušaji revizije istorije, potpuno je irelevantno spram posledica koje oni u konačnici mogu ostaviti. Odsustvo spremnosti srbijanskog društva i države za suočavanje sa sopstvenom istorijskom odgovornošću, uz orkestriranu hajku na sve one koji su, uprkos većinskoj predstavi o srpskom narodu kao večnoj žrtvi, kojoj su voljom svetskih moćnika učinjene brojne nepravde, ipak spremni da o zločinima svoje države otvoreno govore pred međunarodnim telima, oživljava dobro poznatu atmosferu s početka devedesetih godina, ali i budi sećanja na sablasti koje opominju na ono što je iza toga usledilo.
Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.
Izvor: Al Jazeera
Pokušaji istorijskog inženjeringa i reinterpretacije uloge četničkog pokreta i njegove fašističke ideologije.
