Tačno je 100 godina otkako je Vlada Srbije dobila telegram o objavi rata iz Beča, pa je tim povodom aktuelna Vlada Republike Srbije održala posebnu sjednicu u Nišu koji je, na početku Prvog svjetskog rata, bio sjedište tadašnje Srbije i poznat i po Deklaraciji o ujedinjenju Južnih Slavena.
"Austro-Ugarska smatra da se od ovog trenutka nalazi u ratu sa Srbijom", pisalo je u telegramu koji je na današnji dan prije tačno 100 godina stigao u Niš.
Telegram je primio tadašnji srpski premijer Nikola Pašić i prokomentirao riječima: "To smo i očekivali."
Tako je počeo rat, a vlast te zemlje je zajedno sa kraljem, vladom i skupštinom iz pograničnog Beograda preseljena u Niš.
"Nikola Pašić je odabrao za svoje sedište zgradu načelstva Okruga niškog, a njegova kancelarija je bila upravo u zgradi koja je kasnija postala sedište Banovine moravske. Tu su donete značajne odluke za sudbinu Kraljevine Srbije, a kasnije za stvaranje zajedničke države Kraljevine SHS", objašnjava historičar Boban Janković.
Niš je prve dvije godine rata bio prijestolnica Srbije, a dolaskom vojske iz grada sa blizu 20.000 stanovnika prerasta u grad sa gotovo 100.000. Grade se škola, hitna pomoć, gimnazija.
Vlada i Narodna skupština Kraljevine Srbije u Nišu su utvrđivale i ostvarivale ratne ciljeve te donijele i značajne odluke za budućnost regije.
"Ujedinjenje Južnih Slovena – Srba, Hrvata i Slovenaca najavljeno je 'Niškom deklaracijom', koju je Skupština Srbije usvojila u decembru 1914. godine u tadašnjem Oficirskom domu", javlja Al Jazeerin reporter Zoran Kosanović.
Osim ideje o stvaranju nove države, "Niška deklaracija" bila je značajna i za sama ratna djelovanja.
"Dobrovoljci iz tih delova jugoslovenskih zemalja već dolaze u Srbiju u redove srpske vojske. Oni koji su bili u austrougarskoj vojsci i pod naredbom napadali srpsku vojsku, veoma često su se predavali srpskoj vojsci, prelazili u zarobljenike i bili posle sastavni deo i naše vojske koja će otići na Krf. Potom su se vratili da oslobode sve ove krajeve", navodi Vidosav Petrović, autor knjige "Niš kao ratna prestonica 1914-1915".
Nakon četiri godine rata, Niš je oslobođen njemačko-bugarske okupacije. Pobjedom saveznika rat je završen, a Niš postaje centar južne Srbije. Između dva svjetska rata ubrzano se razvija, a historičari taj period nazivaju "zlatnom epohom" grada.
Izvor: Al Jazeera
Na stotu godišnjicu austro-ugarske objave rata Srbiji, aktuelna Vlada održala je posebnu sjednicu u Nišu.
